Praktijkvoorbeeld

Dit volgende voorbeeld kwam ik laatst tegen in mijn praktijk.

Hij is een stevige kerel met een behoorlijke lengte van tegen de twee meter.
Op zijn gezicht ligt een wat bezorgde uitdrukking en ik merk wat onrust in hem.
Maar aan de oppervlakte is dat niet goed zichtbaar. Om zijn verhaal te doen heeft hij veel woorden nodig en de weg naar zijn gevoel is klaarblijkelijk een weinig betreden pad.

Hij neemt als één van de zes vragenstellers deel aan een dag familieopstellingen.
Ik vraag hem wat zijn thema of vraag is. Zijn antwoord is dat hij graag minder ruzie of escalaties zou hebben met zijn vrouw, zeker waar hun twee (puber)kinderen bij zijn.
Het is duidelijk dat hij echt gemotiveerd is om een stap te zetten, maar geen idee heeft hoe dat aan te pakken. Zijn vrouw is meer thuis in de wereld van persoonlijke groei en hij is inmiddels aan de slag in een coachtraject.

Als eerste ben ik vrij direct in hem te confronteren dat het ruzie maken waar de kinderen bij zijn, echt schadelijk is voor ze. En dat, wanneer hij daar een stop aan wil brengen, hij dat nu per direct kan beslissen.
Ik adviseer om een raar veiligheidswoord af te spreken en dat alle interactie stopt zodra iemand, ook de kinderen, dit veiligheidswoord uitspreekt. Bij ons in het gezin was het woord jarenlang ‘elleboog’. Zodra iemand dat woord sprak, stopte elke interactie.

“Maar als mijn vrouw dan niet stopt?” vraagt hij. “Dan loop je weg,” zeg ik. “En noem dat je even wat ruimte nodig hebt en straks wel weer aanspreekbaar bent.” Belangrijk om te benoemen dat je niet vertrekt, maar enkel even wat ruimte neemt.

Het patroon van aanklampen en terugtrekken

Het fenomeen waar we het in dit geval over hebben, is de dynamiek van demand and withdrawal. In het Nederlands: aanklampen en terugtrekken. Belangrijk is dat dit patroon niet aan één geslacht of rol vastzit. Het kan in alle soorten relaties voorkomen, ongeacht gender of oriëntatie. Uit onderzoek blijkt echter dat deze dynamiek binnen heterokoppels vaker voorkomt en daarom ook wife-demand and husband-withdrawal heet (*). De kern is dat beide partners gevangen kunnen raken in een cyclus van benaderen en terugtrekken, wat vaak het tegenovergestelde effect heeft van wat ze eigenlijk willen, namelijk verbinding en begrip.

(*) Dit onderzoek is gedaan door Daphne Rasschaert (academiejaar 2014‑2015). Het onderzoek heet:“Behoeftefrustratie en demand‑withdraw binnen romantische relaties: de rol van emoties en genderverschillen”. Het onderzoek heeft plaats-gevonden onder 95 heteroseksuele koppels.

De dans tussen verlangen en afstand

Het is een pijnlijk herkenbaar patroon. Zij voelt zich niet gehoord, niet gezien, en probeert wanhopig contact te maken. Ze vraagt, duwt, zoekt, herhaalt, legt uit, soms op het scherpst van de snede. Pijlen richten zich op zijn hart.
Hij voelt de druk, de emotie, een verwijt dat tussen de woorden in hangt. En nog voor hij kan bedenken wat hij voelt, sluit er iets in hem. Een schild gaat voor zijn hart.

Hij trekt zich terug: fysiek en emotioneel of innerlijk. Zij voelt dat, en haar emotionaliteit neemt toe ofwel in irritatie, ofwel in angst. Dus ze duwt nog wat harder, probeert nog duidelijker te maken wat ze bedoelt. Maar in zijn beleving klinkt dat als “ik doe het nooit goed” en dan sluit hij zich. En zo raakt het contact verder zoek. Wat begon als een poging tot verbinding, eindigt als verwijdering.

Waarom een schild voor zijn hart gaat?

Bij veel mannen is er geen bewuste keuze om zich af te sluiten. Er is geen “ik wil jou niet horen”. Er is eerder een overweldiging of een soort kortsluiting in het zenuwstelsel. De spanning loopt op, het lichaam bereidt zich voor op verdediging of vlucht. Het denken sluit zich af met een schild, het voelen wordt te intens.

Dat schild is niet voor afwijzing, maar voor bescherming. Het hart erachter klopt nog, verlangt zelfs naar nabijheid, maar kan het op dat moment niet verdragen. Hij wil ruimte, overzicht, ademen. Zij wil verbinding, gesprek, helderheid. Beide verlangens zijn oprecht, maar botsen in timing en taal.

Geen schuld maar een dans

Het is verleidelijk om te denken: zij doet te veel, hij doet te weinig. Maar dat is een oppervlakkige lezing van een veel dieper patroon. De dynamiek van aanklampen en terugtrekken is geen schuldvraag, maar een samen gecreëerde dans. Beide partners hebben hun rol in stand houden van de cyclus meestal uit liefde en angst tegelijk.

De aanklamper (vaak de meer expressieve partner) zoekt nabijheid. De terugtrekker zoekt ruimte en rust. Beide zoeken veiligheid, maar op een andere manier. En zolang ze die veiligheid niet samen kunnen maken, blijft het patroon zichzelf voeden.

Maak daarom veiligheid de hoogste prioriteit. Stop met vechten waar kinderen bij zijn, maar ook: stop met praten zodra één van beiden niet meer kalm is. Gebruik een afgesproken veiligheidswoord dat betekent: “even pauze, geen afwijzing”. Veiligheid is niet zwijgen, het is de ruimte scheppen waarin beide harten kunnen landen.

Wanneer zachtheid meer doet dan hardheid

De natuurlijke reactie van iemand die zich afgewezen voelt, is harder roepen. Maar de tragiek is dat harder roepen zelden tot gehoord worden leidt. Laatst hoorde ik een ontroerende zin: “Waarom gaan mensen hun stem verheffen bij boosheid terwijl ze zo dicht op elkaar staan? Omdat de afstand tussen de harten verder is toegenomen.”

Wat beter werkt, is zachtjes kloppen. Pijlen terughalen, niet opgeven, maar ook niet forceren. Een zachte toon, een open lichaamshouding, een uitnodiging in plaats van een eis. Want wanneer de ander zich veilig genoeg voelt om te openen, kan er weer iets stromen. Zonder veiligheid geen contact of verbinding.

De grotere les

De dynamiek van aanklampen en terugtrekken is eeuwenoud en menselijk. Het speelt zich af in koppels, gezinnen, teams en zelfs in samenlevingen. Telkens wanneer angst en verlangen botsen, ontstaat dezelfde reflex: de één wil vastpakken, de ander wil ruimte creëren. En pas als iemand de moed heeft om de cyclus te doorbreken, door zachter te worden, eerlijker te voelen, of gewoon even te pauzeren, kan er iets nieuws ontstaan. Verbinding begint niet bij praten, maar bij luisteren. Niet bij gelijk krijgen, maar bij begrijpen. Niet bij winnen, maar bij weer durven openen.

De moed om het patroon te doorbreken

Die dag, tijdens de familieopstelling, keek ik naar die lange man die even niet wist hoe. Ik zag zijn wil om te veranderen, maar ook zijn angst om iets kwijt te raken. Hij was bereid om achterom te kijken hoe deze dynamiek raakt aan zijn eigen ouderlijk gezin. En hoe hij al vroeg het verdriet van zijn moeder is gaan dragen. Dat daar de kern ligt van waarom hij zich dan overspoeld voelt door emoties van zijn vrouw. En ik zag hoe hij langzaam inzag dat liefde niet schuilt in het vermijden van conflict, maar in het kiezen voor verbinding, telkens weer, één stapje en het hart is vrij om weer te openen.

Herkenbaar?

Herken jij deze dynamiek in je relatie? En vraag je je af hoe jij de verbinding kunt herstellen? Op 20 en 21 november 2025 organiseer ik een 2-daagse mannenworkshop. In deze workshop onderzoeken we hoe je je eigen levensenergie kunt ervaren en je verlangens kunt omarmen. Je leert verbinding maken met jezelf en je plek in de mannenlijn, zodat je vrijer en bewuster contact kunt maken, ook in je relatie. In de workshop ontdek je hoe je een innerlijke kracht kunt inzetten om je hart open te houden naar jezelf en naar je partner. Er zijn nog twee plekken beschikbaar.